بعضی افراد علی رغم توانایی داشتن توانایی کافی در تولید و درک زبان نمی‌توانند کلمه‌ها و سیلاب‌ها و صوت‌ها را به گونه‌ای موزون ادا کنند و این موارد را با طولانی کردن صوت‌ها و کلمه‌ها و سیلاب‌ها یا تردیدها و مکث‌های مکرر در بیان خود ادا می‌کنند. این مشکل که گفتار را مختل می‌کند و آهنگ کلام را در هم می‌ریزد در DSM با عنوان لکنت زبان مشخص می‌شود.
چهار مرحله پیدایش لکنت زبان:
مرحله اول:
این مرحله در دوران پیش از مدرسه و معمولا به صورت دوره‌ای و بعد از توانایی گفتار مطرح می‌شود. در این دوره که لکنت زبان اختلالی گذرا به نظر می‌رسد، کودک مبتلا به لکنت زبان بیشتر در هنگام هیجان، عصبانیت یا وقتی چیز زیادی برای گفتن دارد و دیگر شرایط استرس زا دچار لکنت می‌شود.
مرحله دوم:
در این مرحله که در نخستین سال‌های مدرسه پدیدار می‌شود لکنت به صورت مزمن درآمده به کل گفتار گسترش می‌یابد. در این مرحله دوره‌های بهبودی بسیار کم است و کودک از لکنت زبان خود آگاهی دارد.
مرحله سوم:
این مرحله در اواخر کودکی و اوایل نوجوانی، بعد از ۸ سالگی، شروع شده و تا بزرگسالی ادامه می‌یابد. در این مرحل لکنت زبان بیشتر در موقعیت‌های خاص همانند صحبت سر کلاس، حرف زدن با افراد ناآشنا، خرید، تلفن و شرایط استرس زا ظاهر می‌شود.
مرحله چهارم:
این مرحله اغلب در اواخر نوجوانی شروع می‌شود و تا بزرگسالی ادامه می‌یابد. در این دوره افراد مبتلا به لکنت زبان از بیان کلمه‌ها و صداها بیمناک‌اند و جانشین سازی و ادای اشتباه کلمات رایج است. همچنین این افراد از ورود و یا قرار گرفتن در موقعیت‌هایی که نیازمند گفتار است دوری می‌کنند و در این موقع علائم دستپاچگی و ترس نشان می‌دهند.
لکنت زبان در حالت‌های پیشرفته معمولا با به هم زدن مکرر پلک‌ها، تیک یا لرزش لب‌ها و فک همراه می‌شود. با توجه به اینکه این اختلال در پیشرفت تحصیلی و یا شغلی تداخل می‌کند و از طرف دیگر به علت اینکه این افراد معمولا مورد اذیت و آزار همسالان خود قرار می‌گیرند و مسخره می‌شوند اضطراب و افسردگی آنها دامن زده شده و خود پنداره ضعیفی پیدا می‌کنند که ارتباطات آنها را تحت الشعاع قرار می‌دهد.
ملاک‌های تشخیص اختلال لکنت زبان:
- اختلال در روانی بهنجار و الگوی زبانی تکلم (نامتناسب با سن فرد) که با رخداد یک یا چند مورد نمود می‌یابد.
- اختلال در پیشرفت تحصیلی و یا شغلی یا روابط اجتماعی تداخل پیدا می‌کند.
- اگر یک نقیصه‌ی گفتاری حسی یا حرکتی وجود داشته باشد مشکلات زبانی در زمره مشکلاتی قرار می‌گیرد که معمولا با این اختلال ها همراه هستند.
شیوع
۱ تا ۳ درصد کودکان ممکن است دچار این اختلال باشند. پسرها در حدود چهار برابر دخترها به این اختلال مبتلا می‌شوند. این اختلال در خانواده‌هایی که سابقه چنین اختلالی را دارند بیشتر از خانواده‌های دیگر به چشم می‌خورد.
عوامل خطر
یکی از عامل‌های لکنت زبان ژنتیک است. خطر لکنت زبان در بین خویشاوندان درجه اول مبتلا به این اختلال با شروع کودکی بیشتر از سه برابر خطر در کل جمعیت است. همچنین لکنت زبان و یا عدم فصاحت علاوه بر اینکه جلوه ای از بیماری است، استرس و اضطراب می‌توانند آن را تشدید کنند.
عامل دیگر تاثیر گذار در این اختلال کمبود‌های حسی است. لکنت زبان می‌تواند با اختلال شنوایی، کمبود حسی دیگر یا کمبود گفتاری-حرکتی ارتباط داشته باشد. لکنت زبان می‌تواند به عنوان عارضه جانبی دارو روی دهد و ممکن است به وسیله رابطه زمانی با قرار گرفتن در معرض دارو تشخیص داده شود.