بیت کوین (Bitcoin)، یک ارز رمزی و نظام پرداخت جهانی با کارکردهای مشابه پول بیپشتوانه است، ولی از نظر حقوقی هیچ کشوری آن را به عنوان پول قانونی به رسمیت نشناخته است.
هویت پدیدآور این ارز مشخص نیست. گفته میشود «ساتوشی ناکاموتو» مخترع آن است اما هویت واقعی او هنوز مجهول است.
اما در سال ۲۰۱۶ یک دانشمند استرالیایی به نام کریگ رایت ادعا کرد که مخترع بیت کوین است. البته بسیاری معتقدند که او یک شخص نیست و این ارز دیجیتال محصولی از یک گروه برنامهنویسی بزرگ است.
بیت کوین چیست؟
از نظر فنی بیتکوین نخستین ارز دیجیتال غیرمتمرکز است. این همان نکتهای است که آن را از دیگر پولهای پیش از خود متمایز میکند.
غیرمتمرکز بودن یعنی اینکه هیچکس نمیتواند به تنهایی کنترل شبکه را در دست داشته باشد و هیچ کس مالک اصلی آن نیست. هیچ بانک، موسسه، نهاد یا دولتی آن را کنترل نمیکند. در حقیقت کنترل بیت کوین به دست تمام کاربران آن است.
در روشهای سنتی برای انتقال پول، شما نیاز اعتماد به واسطهها و موسساتی مثل بانک دارید. اما با بیت کوین میتوانید بدون نیاز به اعتماد به هیچ موسسه و نهادی، به تمام جهان و به صورت مستقیم و همتا به همتا پول (بیت کوین) ارسال کنید.
در چند سال گذشته ارزش این ارز در بازارهای جهانی از چند صدم دلار آمریکا به چندهزار دلار افزایش یافتهاست. همچنین شمار شرکتهای خدماتی و تاجرانی که بیتکوین میپذیرند نیز در حال افزایش است.
این نکته را به یاد داشته باشید که بیت کوین هیچگونه شکل و فرم فیزیکی ندارد و فقط به صورت دیجیتالی منتقل میشود.
از بیت کوین میتوان همانند پولهای رایج برای خرید کالا، تبادل و انتقال پول و همچنین مانند طلا برای سرمایهگذاری استفاده کرد. واحد اختصاری ارز بیت کوین، BTC است.
ویژگی های عمده بیت کوین
- تمرکززدایی
- محدودیت واحدهای بیت کوین
- تولید واحدهای بیت کوین
- نیمه ناشناس بودن
- تغییرناپذیری
تمرکز زدایی
یکی از مهمترین ویژگیهای بیت کوین، غیرمتمرکز بودن آن است. همانطور که گفته شد، هیچ فرد حقیقی یا حقوقی خاصی کنترل شبکه بیت کوین را در دست ندارد.
این ارز دیجیتال توسط هرکسی که به شبکه وصل شود، کنترل میشود. هر کس در هر جای دنیا میتواند با کامپیوتر خود به شبکه آن متصل شود و برای کنترل شبکه حق رای خواهد داشت.
این ویژگی باعث شد تا افرادی که به نهادهای مالی اعتماد ندارند، جذب بیت کوین شوند.
در روش سنتی، بانک یا نهاد مالی وظیفه تایید تراکنشها را بر عهده دارد و این یعنی که امکان جلوگیری و کنترل تراکنشها توسط آن نهاد محتمل است اما در بیت کوین از هیچ تراکنش صحیحی جلوگیری به عمل نخواهد آمد.
بیت کوین، مشکلاتی که در آن داراییهای دیجیتال میتوانستند کپی و دوباره خرج شوند را با استفاده از تکنیکهای پیچیده رمزنگاری، حل کرده است.
محدودیت واحدها
برخلاف پولهای رایج مانند دلار و یورو که به تعداد نامحدود چاپ و توسط دولتها صادر خواهند شد، تعداد واحدهای بیت کوین محدود است.
در پروتکل بیت کوین مشخص شده است که آنها محدود باشند و تعداد آنها فقط ۲۱ میلیون واحد خواهد بود.
از آنجایی که هر کسی که شبکه بیت کوین متصل میشود، پروتکل و قوانین را میپذیرد، پس از رسیدن بیت کوینها به عدد ۲۱ میلیون واحد، دیگر هیچ بیت کوینی استخراج نخواهد شد.
تولید واحدهای بیت کوین
سوال اینجاست که چه کسی واحدهای بیت کوین را تولید میکند؟
واحدهای بیت کوین، توسط سازمان متمرکز خاصی تولید و صادر نمیشوند. افرادی به نام استخراجکننده (ماینر miner) میتوانند سخت افزارهای قدرتمند خود را برای حفظ امنیت شبکه بیت کوین، به کار بگیرند.
طی این فرایند بیت کوین، تولید و به عنوان پاداش به ماینرها تعلق میگیرد. محدود بودن واحدهای بیت کوین، موجب کمیابی، عدم تورم و ارزشمندی آن در طول زمان خواهد شد.
به دلیل این ویژگی بیت کوین، افراد زیادی بیت کوین را به عنوان ابزاری برای سرمایهگذاری و ذخیره ارزش (مانند طلا) خریداری و نگهداری میکنند.
نیمه ناشناس بودن
در سیستمهای پرداخت الکترونیکی سنتی، مشتریان معمولا نیاز به ثبت نام یا افتتاح حساب با مشخصات شناسایی خود دارند. اما در بیت کوین کاربران به نوعی نیمه ناشناس هستند.
برای ارسال بیت کوین نیاز به ارائه مشخصات کاربری یا حتی ایمیل نیست. پروتکل بیت کوین بهگونهای طراحی شده که برای تایید تراکنشها شبکه نیاز به دانستن اطلاعات هویتی کاربران ندارد. در بیت کوین هرکاربر با کیف پول خودش شناسایی میشود.
تراکنشهای بیت کوین شفاف هستند یعنی هرکس که بخواهد میتواند یک تراکنش را پیگیری کند اما نه به این معنی که اطلاعات هویتی افراد مشخص شود و تنها میتوان آدرسهای هر کیف پول را مشاهده کرد.
با این حال صرافیهای بیت کوین، برای جلوگیری از فعالیتهای مجرمانه اقدام به احراز هویت از کاربران خود میکنند تا در صورت بروز هرگونه جرم با بیت کوین ها خریداری یا فروخته شده، بتوان آن را از طریق مراجع قانونی پیگیری کرد. به همین جهت بیت کوین روش خوبی برای جرائم یا پولشویی نخواهد بود.
تغییرناپذیری
هنگامی که یک تراکنش بیت کوین انجام شود، دیگر قابل برگشت نیست. در سیستمهای سنتی میتوان تراکنشها را دستکاری کرد اما زمانی که یک تراکنش در بیت کوین ثبت شد، آن تراکنش برای تمام اعضای شبکه ارسال میشود و به عنوان ثبت شده قرار میگیرد. از این رو دیگر هیچ کس نمیتواند آن تراکنش را برگشت بزند.
نحوه عملکرد بیت کوین چگونه است؟
بیت کوین روی یک پایگاه داده غیرمتمرکز به نام بلاک چین فعالیت می کند. در بیت کوین، اطلاعاتی روی بلاک چین ثبت میشوند، تاریخچه تراکنشها هستند.
تاریخچه تمام تراکنشهای بیت کوین روی یک دفتر دیجیتال به نام بلاک چین ثبت میشود. هر کسی که به شبکه بیت کوین متصل میشود (که اصطلاحا نود – node نام دارد) یک کپی کامل از بلاک چین را دریافت میکند.
تراکنشهای ارسال شده به بیت کوین توسط این کامپیوترهای متصل به شبکه بررسی میشود و هر کامپیوتر به آن تراکنش رای میدهد.
گروهی تراکنش را تایید میکنند و گروهی آن را غیرمعتبر میدانند. در نهایت با رای اکثریت مشخص خواهد شد که تراکنش معتبر است یا خیر.
تعیین ارزش
قیمت بیت کوین مانند هر کالا یا پول دیگری با عرضه و تقاضا بالا و پایین می شود. با افزایش تقاضا برای بیت کوین، قیمت آن هم افزایش مییابد و با کاهش تقاضا، از قیمت آن کم میشود.
بیت کوین ها به تعداد محدود ۲۱ میلیون واحد وجود خواهند داشت به همین دلیل کمیابی آن نقش بهسزایی در افزایش تقاضا دارد که با کمبود عرضه همراه است.
نوپایی بازار بیت کوین و عدم وجود قانونگذاری درست تا این زمان، موجب شده است تا این بازار به شدت پرنوسان و پرریسک باشد. نوساناتی که طی یک سال در بازار سهام رخ میدهد میتوانند در یک روز برای بیت کوین انجام شود.
همچنین امکان دستکاری مصنوعی در بازار بیت کوین وجود دارد که ریسک سرمایهگذاری را دو چندان میکند.
ذخیره بیت کوین
در بحث ارزهای دیجیتال برای ذخیره ارز نیازی به افتتاح حساب در بانکها یا شرکتهای متمرکز ندارید. یک کیف پول ارز دیجیتال، ابزاری برای ذخیره، ارسال و دریافت ارزهای دیجیتال است. کاربران بیت کوین میتوانند از انواع مختلف کیف پول بیت کوین استفاده کنند.
برای بیت کوین، نسبت به نیاز کاربران، انواع مختلف کیف پول وجود دارد. کیف پولهای موبایل، کیف پولهای دسکتاپ، کیف پولهای تحت وب، کیف پولهای کاغذی و کیف پولهای سخت افزاری مهمترین انواع کیف پول هستند.
کیف پولهای موبایل، دسکتاپ، تحت وب و کاغذی رایگان هستند و کاربران میتوانند آنها را به راحتی دانلود و نصب کنند. اما کیف پولهای سخت افزاری به دلیل فیزیکی بودن، باید خریداری شوند.
کلاینت و کیف پول رسمی بیت کوین، بیت کوین کور (Bitcoin Core) نام دارد که کاربران را مستقیما به بلاک چین بیت کوین متصل میکند.
استفاده از این کیف پول نیازمند دانلود بیش از ۱۲۰ گیگ اطلاعات و مشخصات قدرتمند سخت افزاری است که برای کاربران تازهکار پیشنهاد نمیشود.
در عوض گزینههای سادهتر و بسیار کم حجمتری برای کاربران تازه کار وجود دارد که پیشنهاد میشود از آنها استفاده کنند.
برخی از نرم افزارهای کیف پول هم میتوانند به صورت همزمان، چند ارز دیجیتال مختلف را ذخیره کنند.
امنیت و قیمت
- چند راه محتلف برای هک کردن شبکه بیت کوین وجود دارد که مهمترین آن حمله ۵۱ درصد است. این حمله نیاز به تجهیزات ماینینگ قدرتمند دارد به طوری که بتوان بیش از ۵۰ درصد از قدرت پردازش شبکه را تصاحب کرد.
به دلیل گستردگی شبکه بیت کوین و هزینه بالای حمله دوبار خرج کردن، هیچ انگیزهای برای این کار وجود ندارد و میتوان آن را تقریبا غیرممکن دانست.
- یکی از دلایل اصلی توجه مردم به بیت کوین، رشد قیمت شدید این ارز دیجیتال در طول عمر ۱۰ ساله خود بوده است.
اگر در سال ۲۰۱۰ که قیمت هر واحد بیت کوین حدود ۱۰ سنت (۰.۱ دلار) ارزش داشت، معادل ۱,۰۰۰ دلار بیت کوین میخریدید، امروز بیش از ۴۰ میلیون دلار سرمایه داشتید. آگاهی عمومی درباره بیت کوین در سال ۲۰۱۷ که قیمت این ارز دیجیتال به ۲۰,۰۰۰ دلار رسید، تا حد بسیار بالایی افزایش یافت.
با نگاهی به تاریخچه قیمت بیت کوین متوجه میشوید که در طول ۱۰ سال از پیدایش بیت کوین، این ارز دیجیتال همواره اوجگیریهای بزرگی داشته و از سوی دیگر دچار سقوطهای بزرگی هم شده است.
مسائلی مانند شرایط قانونگذاری، کاربردی شدن (پذیرش)، مسائل فنی، دستکاری بازار، پاداش استخراج و … میتوانند باعث تغییرات قیمت بیت کوین شوند.
منابع: