بیسکویت، کلوچه، آبنبات کیک، بستنی قیفی. دهانتان آب افتاد؟ آیا ولع خوردن دسر دارید؟ چرا؟ در مغز چه اتفاقی می افتد که مقاومت در برابر غذاهای شیرین و قند را خیلی سخت می‌کند؟
قند یک اصطلاح کلی برای تعریف مجموعه‌ای از مولکول‌ها به نام کربوهیدرات هاست و این در غذاها و نوشیدنی‌های بسیار زیادی پیدا می‌شود. فقط به برچسب شیرنی مواد غذایی که می‌خرید نگاه کنید. گلوکوز فراکتوز، ساکاروز، مالتوز، لاکتوز، دکستروز و نشاسته همه اینها شکل‌هایی از قند هستند.
همینطور شربت ذرت، آبمیوه، شکر خام، و عسل سرشار از فروکتوز هستند، و وجود قند تنها در آبنبات و دسر نیست، قند به سُس گوجه فرنگی، ماست، میوه خشک، آب طعم‌دار و یا غلات به صورت انرژی نیز اضافه می‌شوند.
حالا به دلیل اینکه قندها همه جا هستند، بسیار مهم است که بفهمیم چگونه مغز از آنها متاثر می‌شود. وقتی که قندی را در دهانتان می‌گذارید چه اتفاقی می‌افتد؟ آیا خوردن کمی قند باعث می‌شود که قند بیشتری طلب کنید؟
عملکرد سیستم پاداش مغز
کمی شکلات بخورید. شکر موجود در آن گیرنده‌های طعم شیرین که در پرزهای چشایی دهانتان هستند را فعال می‌کنند. این گیرنده‌ها، پیامی را به ساقه اصلی مغز میفرستند و از آنجا، به صورت شاخه‌ای به بسیاری از بخش های جلویی مغز پخش می شود که کرتکس مغز یکی از آنهاست.
بخش‌های مختلف کرتکس، طعم‌های مختلف را پردازش می‌کنند: تلخی، شوری، خوش طعمی، و موضوع مورد نظر ما، شیرینی .
از اینجا، این پیام سیستم پاداش مغز را فعال می‌کند. این سیستم پاداش مجموعه ای از فعالیت های الکتریکی و شیمیایی در سراسر مناطق مختلف مغز هست؛ یک شبکه پیچیده که برای پاسخ دادن به سوال ناخودآگاه به ما کمک می‌کند: آیا باید باز هم بخورم؟ آیا هنگامی که کیک شکلاتی مادر بزرگ را میخورید این احساس دوست داشتنی را دارید؟ این سیستم تحریک کننده ذائقه شماست که می‌‌گوید، “بله!” و این تنها با خوراکی فعال نمی‌شود.
بیش از حد فعال کردن این سیستم پاداش یکسری اتفاقات بد را در بدن ایجاد می‌کند: از دست دادن کنترل، ولع در خوردن و افزایش مقاوت بدن در برابر قند.
اجازه دهید که به خوردن کمی شکلات برگردیم. شکلات به داخل معده شما رفته و در نهایت وارد روده‌ها می‌شود. حدس بزنید چه اتفاقی می‌افتد؟ در آنجا نیز گیرند‌های قند وجود دارد. آنها پرزهای چشایی نیستند، اما پیامی به مغز میفرستند که تو سیر هستی یا اینکه بدن شما باید انسولین بیشتری تولید کند تا با قند اضافی که شما خوردید مقابله کند.
واحد ارزشی سیستم پاداش ما دوپامین هست، یک ماده مهم شیمیایی یا ناقل عصبی . در ناحیه جلویی مغز تعداد زیادی گیرنده دوپامین وجود دارد. اما آنها بطور یکسان توزیع نشده‌اند. برخی از مناطق شامل این گیرنده‌هاست و این نقاط متراکم دوپامین، بخشی از سیستم پاداش مغز هستند.
موادی مخدری مانند الکل، نیکوتین، و هروئین دوپامین ها را بسیار فعال می‌کنند، که منجر می‌شود که برخی از مردم به طور مداوم در جستجوی آنها باشند، به عبارت دیگر، معتاد می‌شوند. قند نیز باعث آزاد شدن دوپامین در بدن می شود، اما نه به شدت مواد مخدر. برای مثال، بروکلی هیچ قندی ندارد، که احتمالا بیانگر این است که چرا خوراندن سبزیجات به کودکان بسیار دشوار است.
اثر قند در سطح دوپامین
در مورد غذای های سالم صحبت شد، فرض کنیم شما گرسنه هستید و تصمیم دارید که غذای متعادل و مناسبی بخورید. شما میخورید و سطح دوپامین شما در سپستم پاداشی متراکم مغز بالا می رود. اما اگر شما هر روز غذای مشابهی را بخورید، سطح بالا رفتن دوپامین کم و کمتر می‌شود، و در نهایت از بین میروید.
زیرا هنگامی که موضوع غذا مطرح می‌شود مغز تکامل یافته تا توجه بیشتری به غذای جدید و یا طعم و مزه جدید بکند. چرا؟ به دو دلیل.
اول برای تشخیص غذاهایی که بد هستند و فاسد شده‌اند و دوم اینکه، هر چه تنوع بیشتری در برنامه غذایی‌مان داشته باشیم احتمال اینکه مواد غذایی که نیاز داریم را دریافت کنیم بیشتر خواهد شد. برای اینکه تنوع غذایی را بالا نگه داریم، باید قادر باشیم که غذایی جدید را تشخیص دهیم و مهم تر از آن اینکه، ما نیاز به حفظ خوردن غذاهای جدید را داریم و به همین دلیل است که هنگامی که یک خوراکی خسته کننده میخورید، سطح دوپامین کاملا پائین می‌آید.
خُب حالا برگردیم به غذا. اگر شما بجای غذای سالم و متعادل، غذای سرشار و غنی از قند بخوردید. اگر شما به ندرت قند بخورید و یا اینکه غذای زیادی در هر وعده نخورید اثر مشابهی مثل غذای متعادل خواهد داشت. اما اگر خیلی زیاد بخورید، عکس العمل دوپامین به سطح مناسب نخواهد رسید.
به عبارت دیگر، خوردن قند زیاد احساس پاداش را تداوم می‌بخشد و بدین ترتیب، قند رفتاری مشابه مواد مخدر خواهد داشت. به همین دلیل است که بعضی از افراد به خوراکی‌های شیرین و قندی معتاد می‌شوند.
حال دوباره به تمامی قندهای متفاوت فکر کنید. هریک از آنها منحصر بفرد هستند، اما هر بار که هر کدام از این قندها را میخورید، تاثیر زنجیره‌ای متناوبی در مغز ایجاد کرده که احساس پاداش را به وجود می‌آورد. بیش از حد خوردن و بکرات خوردن، باعث ایجاد فعالیت زیاد دوپامین خواهد شد. بله، بدین ترتیب، خوردن زیاد قند می‌تواند اثرات اعتیادآور در مغز داشته باشد، اما نگران نباشید که یک برش کیک آسیبی به شما نمی‌زند!!
منبع: